A może by tak do Żyrardowa – miasta będącego jednym z najważniejszych osiągnięć europejskiej urbanistyki XIX wieku? To tylko godzina drogi samochodem od Zgierza.
Znajdująca się tam zabytkowa Osada Fabryczna to jedyny w Europie zachowany w całości kompleks miejski z epoki rewolucji przemysłowej. Przetrwał do dziś w stanie oryginalnym, a większość budynków obecnie pełni swoje pierwotne funkcje. Osada ma statut Pomnika Historii, a od kilku lat podejmowane są działania o wpis na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Spacer po Żyrardowie najlepiej zacząć od dworca kolejowego, z pewnością doskonale znanego osobom podróżującym pociągiem na trasie Warszawa-Łódź. Budynek kilka lat temu poddany restauracji w swoich wnętrzach skrywa stare piece kaflowe oraz ciekawe detale sztukatorskie przy suficie. Kolejnym punktem na trasie może być osiedle domów robotniczych wzniesione z czerwonej cegły. To jedno z trzech osiedli robotniczych z XIX w., obok Księżego Młyna w Łodzi i Nikiszowca w Katowicach. Charakterystycznym elementem są drewniane, piętrowe budynki gospodarcze z galeryjką zwane komórkami, w których mieszkańcy przechowywali węgiel na opał. Domy te posiadały ogródki, w których można było uprawiać warzywa. Stąd już blisko do pierwszej świątyni, którą zbudowaną w Żyrardowie, czyli kościoła św. Karola Boromeusza. Powstał pod koniec XIX w., a jego fundatorem był Karol Dittrich Junior, właściciel Zakładów Lniarskich. Był to ukłon w stronę polskich katolików zaangażowanych w rozwój fabryki Dittricha. Dalej warto zobaczyć szpital fabryczny zaprojektowany według systemu pawilonowego, który został otoczony parkiem zieleni. W tym idealnie zbudowanym mieście nie zabrakło szkół fabrycznych (w jednym z budynków dzisiaj znajduje się szkoła muzyczna), ochronki (przedszkola) i babińca (przeznaczonego dla kobiet opiekujących się dziećmi w ochronce), ludowca (centrum kultury) i resursy, która przez wiele lat była najbardziej reprezentacyjnym budynkiem w Żyrardowie. Zachowały się również budynki magistratu i dawnej administracji żyrardowskiej fabryki, kantor (dawna siedziba dyrekcji i biura Zakładów Żyrardowskich), straż pożarna z wozownią. Dzielnica willowa to reprezentacyjna część osady. Wille wybudowane pod koniec XIX w. były przeznaczone na mieszkania dyrektorów, kierowników i personelu urzędniczego fabryki. Wśród nich wyróżnia się willa Haupta, którą zaprojektowaną w stylu szwajcarskim. W tej części miasta stoi Pałacyk Tyrolski, niegdyś jeden z najładniejszych w mieście, dziś nazywany jest „strasznym dworem” ze względu na tragedię, jaka się w nim wydarzyła. W wyniku pożaru zginęła w nim jedyna córka właścicieli Ludwika i Anny Marcellin. Legenda głosi, że w nocy Anna spaceruje po pokojach i szuka swojego dziecka.
Muzeum Mazowsza Zachodniego
Odwiedzając Żyrardów, nie można pominąć willi Karola Dittricha Juniora należącej do neorenesansowej zabudowy miejskiej w otoczeniu pięknego parku. To wyjątkowy park krajobrazowy, który został zaprojektowany przez Karola Sparmana, znanego ogrodnika warszawskiego Ogrodu Botanicznego. Posiada bogato rozbudowany układ wodny, ze stawami, sztucznymi strumieniami, a przepływa przez niego rzeka Pisia Gągolina. Możemy tu podziwiać urozmaicony drzewostan i pomniki przyrody. Willa obecnie jest siedzibą Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie, które od 50 lat gromadzi pamiątki związane z historią Żyrardowa i Zakładów Żyrardowskich. W swoich zbiorach muzeum posiada ponad 8600 muzealiów. Jednym z najciekawszych eksponatów jest oryginalna panorama miasta, która prezentowała Żyrardów jako idealne miasto-ogród na Wystawie Światowej w Paryżu w 1900 r. To wierne odzwierciedlenie rozmieszczenia ulic, domów robotniczych oraz obiektów użyteczności publicznej z zachowaniem cech architektury fabrycznej. Widoczne są najmniejsze szczegóły: elewacje budynków, linia kolejowa, dorożki, a nawet pies, wozy i żniwiarze na polach. Muzealne zbiory można zobaczyć na wystawach stałych i czasowych. A do zwiedzenia jest ekspozycja pn. „Izba żyrardowskiej rodziny robotniczej z początku XX w.”, na której można zobaczyć wyposażenie wnętrza żyrardowskiego robotniczego mieszkania. W posiadaniu muzeum jest największa kolekcja prac malarza Józefa Rapackiego. Muzeum prowadzi ponadto działalność edukacyjną i zaprasza na artystyczne warsztaty i lekcje muzealne.
Emilia Antosz
Zostaw komentarz