30 marca mija dokładnie dwieście lat od chwili popisania Umowy Zgierskiej, której zapisy zmieniły nie tylko losy Zgierza, ale także okolicznych miast i osad. Umowa stała się wzorcem postępowania wobec sukienników, tkaczy, foluszników przybywających spoza granic Królestwa Polskiego, gotowych do przeniesienia swoich warsztatów i osiedlenia się w Polsce. Korzystne warunki, jakie gwarantowały zapisy umowy, spowodowały, że do Zgierza zaczęli przybywać sukiennicy z Saksonii i Prus. Czynnikiem wspierającym rozwój włókiennictwa była umowa o unii celnej Królestwa Polskiego i Cesarstwa Rosyjskiego. Unia celna stwarzała nieograniczone możliwości eksportu wyrobów wełnianych na terytorium Rosji. Jednym z przybyłych do Zgierza w 1825 roku był Wilhelm Fryderyk Zachert. Swoją działalność rozpoczął jako nakładca.Po zebraniu kapitału zbudował własne zakłady. Korzystając z zapisów Umowy Zgierskiej, uzyskał dzierżawę folwarków Rudunki oraz Zegrzanki.Gdynastąpił upadek powstania w 1831 roku, car rosyjski nałożył piętnastoprocentowe cłana towary pochodzące z Królestwa Polskiego. Wysokie cła na wwóz wyrobów wełnianych do Rosji uderzyłyprzede wszystkim w tkaczy ówczesnego województwa mazowieckiego. Przemysł włókienniczy okręgu zgierskiego zaczął się „dusić”. Bardziej przedsiębiorczy fabrykanci podejmowali decyzje o przeniesieniu przedsiębiorstw na teren dzisiejszego województwa podlaskiego. Szczególnie interesującym jest przypadek przeniesienia ze Zgierza do Supraśla manufaktur W.F. Zacherta i Bucholtza. Podobnie postępowali inni przedsiębiorcy, instalując swoje zakłady na Białostocczyźnie. W.F. Zachert doprowadził do porozumienia z rządem rosyjskim i otrzymał na korzystnych warunkach dzierżawę folwarku w Supraślu, zobowiązując się jednocześnie do zatrudnienia tysiąca pracowników.
Od tej chwili obserwuje się dynamiczny rozwójSupraśla, który dzięki przedsiębiorczości W.F.Zacherta tempem rozwoju przewyższa Białystok i inne miejscowości. Przedsiębiorca, ratując się przed upadkiem, podjął niekorzystną dla gospodarczego rozwoju Zgierza, ale słuszną z punktu widzenia jego interesów, decyzję o wyprowadzeniu z naszego miasta części maszyn oraz dwustu tkaczy z rodzinami do Supraśla. Brakujące maszyny uzupełnił zakupami w Anglii, Belgii i Niemczech. Dlaczego Zachert zdecydował się na wybór Supraśla, niewielkiej osady przyklasztornej zaszytej w Puszczy Knyszyńskiej? Wspomniany klasztor to prawosławny monaster, którego fundatorem był wojewoda nowogródzki Aleksander Chodkiewicz. W 1504 roku król Aleksander Jagiellończyk, a w 1509 roku Zygmunt Stary, potwierdzili przywileje nadane fundacji wojewody A.Chodkiewicza.Po pokoju w Tylży zawartym w 1807 roku Supraśl znalazł się w granicach Rosji.O wyborze Supraśla na osadę sukienniczą zdecydowały trzy czynniki: dostęp do systemu wodnego zbudowanego dla potrzeb zakonników, taniego drewna do budowy domów dla osadników oraz dobrego skomunikowania z okolicznymi miejscowościami. Tak więc W.F.Zachert miał dobre warunki do realizacji niezbędnych inwestycji włókienniczych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że przedsiębiorca nigdynie zrezygnował z działalności w Zgierzu, rozbudowując w nim swój potencjał produkcyjny. Jednym z pierwszych w Zgierzu budynków murowanych była tkalnia. Po zakończeniu II wojny światowejznalazło w niej swoją siedzibę między innymi wieczorowe Technikum Włókiennicze, później liceum im. S.Staszica i Zespól Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II. Na budynku umieszczona jest tablica pamiątkowa ufundowana przez Zgierską Izbę Przemysłowo-Handlową w 2001 roku z okazji sto osiemdziesiątej rocznicy podpisania Umowy Zgierskiej.
Warto podkreślić, żew Supraślu w 1846 rokuW.F. Zachert dysponował parkiem obejmującym 252 maszyny, zatrudniał 700 osób produkujących wyroby o wartości 300 000 rubli (w 1860 roku było to już 503 350 rubli). Większość mieszkańców Supraśla pielęgnuje pamięć o Zachercie jako sprawcy powstania miasta. Zgierzanie, którzy mieli okazję odwiedzić Supraśl, z satysfakcją znajdują podobieństwaw układzie architektonicznym supraskiej osady sukienniczej z zabudową Zgierza i z domami tkaczy zgierskich. Najprawdopodobniej W.F.Zachert skorzystał z planów zabudowy Zgierza i podzielił supraskie działki, wykorzystując założenia urbanistyczne Zgierza.W 2014 roku minęła 180. rocznica uzyskania praw miejskich i przekształcenia Supraśla z osady przyklasztornej w osadę fabryczną. Miasta Zgierz i Supraśl połączyła historia włókiennictwa, którą przypieczętowano podpisaniem w 2001 roku umowy o partnerskiej współpracy obu miast. W tym też roku, Prezes Rady Ministrów podpisał rozporządzenie w sprawie nadania miastu Supraśl statusu Uzdrowiska Nizinnego Klimatyczno-Borowinowego. Pozytywnych skutków oddziaływania zapisów Umowy Zgierskiej odnaleźć można w historii wielu miast w Polsce, w których włókiennictwo odgrywa bądź odgrywało ważną rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym.
dr Kazimierz Kubiak
Zostaw komentarz